Το θετικό άγχος δεν συνδέεται με τίποτα αρνητικό. Αντιθέτως, βοηθά στην επίτευξη στόχων και την προσωπική ενεργοποίηση.

Τι συμβαίνει όμως σε κάποιες καταστάσεις όπου χάνεται η ψυχραιμία; Γιατί το άγχος δεν είναι πάντα θετικό; Πώς εξηγείται ότι κάποιες φορές εντοπίζεται αδυναμία μπροστά σε ένα ερέθισμα; Ο λόγος είναι ότι το άγχος μπορεί να λάβει αρνητική μορφή όταν ξεπερνά ένα «φυσιολογικό» επίπεδο. Το επίπεδο αυτό είναι υποκειμενικό για τον καθένα. Κάποιοι άνθρωποι αντέχουν τις δύσκολες συνθήκες στη ζωή τους, ενώ άλλοι ακόμα και με μικρά προβλήματα καταρρέουν.

Περιβάλλον – προσωπικότητα – άγχος

Βέβαια, ο βαθμός στον οποίο αγχώνεται κάποιος ποικίλει ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και στο ίδιο το άτομο. Ακόμα κι αν η κατάσταση είναι ίδια για όλους, καθένας αντιδρά με διαφορετικό τρόπο, γιατί ερμηνεύει διαφορετικά την πληροφορία που απορρέει από την κατάσταση. Για παράδειγμα, αν αύριο ένας εργοδότης ανακοίνωνε την απόλυση σε τρεις εργαζομένους του, τα τρία αυτά άτομα θα εμφάνιζαν διαφορετικό βαθμό άγχους, γιατί ο καθένας θα έδινε άλλο νόημα σε αυτή την εμπειρία.

«Κίνδυνος!»: τι συμβαίνει στο σώμα

Φαντάσου ότι περπατάς σε ένα απόμερο δρομάκι. Ένας άντρας εμφανίζεται μπροστά σου και με την απειλή μαχαιριού σου ζητά λεφτά. Τι συμβαίνει τότε;

• Αντιμετωπίζεις μια επικίνδυνη κατάσταση. Πρέπει να δράσεις άμεσα!
• Ένας αδένας κοντά στα νεφρά σου εκκρίνει αδρεναλίνη στο αίμα σου.
• Η αδρεναλίνη είναι μια ορμόνη που ενεργοποιεί το σώμα σου, για να αντεπεξέλθει στον κίνδυνο αυτό, είτε για να τον αντιμετωπίσει είτε για να τον αποφύγει (αντίδραση πάλης ή φυγής).

Όταν ο κίνδυνος έχει περάσει, τότε το σώμα σου επανέρχεται στη φυσιολογική του κατάσταση.

Ο συναγερμός συνεχίζεται!

Σε καταστάσεις χρόνιου άγχους και έντασης ο κίνδυνος μοιάζει να μην έχει φύγει ποτέ. Το σώμα σου βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα, παρόλο που κανένας ληστής δεν υπάρχει στον ορίζοντα. Νιώθεις και πάλι την αδρεναλίνη να αποτυπώνεται στο σώμα σου:

• Πονοκέφαλοι, βούισμα στα αφτιά
• Τρεμούλα, μυϊκοί πόνοι, ρίγη, ανατριχίλες
• «Πεταλούδες» στο στομάχι, ναυτία, εμετός, δυσκολία στην κατάποση
• Διάρροια
• Αίσθημα ασφυξίας, μείωσης της αναπνοής, καταναγκαστικός αναστεναγμός
• Ταχυκαρδία
• Αίσθηση ότι τα πράγματα γύρω σου δεν είναι αληθινά, ότι δεν είσαι ο εαυτός σου

Αιτιολογικός μηχανισμός

Πολλοί παράγοντες μπορεί να σε οδήγησαν στην εκδήλωση άγχους, όπως:

• Οι καταστάσεις έξω από εσένα (απόλυση, χωρισμός)
• Η προσωπικότητά σου (τελειομανία, αναβλητικότητα)
• Οι επιρροές από την οικογένειά σου
• Ο τρόπος που ερμηνεύεις μια δυσκολία (καταστροφοποίηση)
• Η έλλειψη στήριξης από το περιβάλλον σου

Μαθαίνω να κατεβάζω το διακόπτη

Ο άμεσος στόχος ενός ατόμου που υποφέρει από άγχος είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων του. Συχνά νιώθει ψυχική κόπωση καθώς έχει επηρεαστεί η καθημερινότητα του. Θέλει να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα λειτουργικότητας: να κοιμάται, να έχει όρεξη για φαγητό, να βγαίνει έξω από το σπίτι, να απολαμβάνει τη ζωή του χωρίς συνεχείς σκέψεις που το οδηγούν σε αδιέξοδο. Η ψυχοθεραπεία βοηθά στη μείωση των συμπτωμάτων, χωρίς ωστόσο να εστιάζεται αποκλειστικά στα σωματικά συμπτώματα. Αναδεικνύει τους μηχανισμούς σκέψης και συμπεριφοράς του ατόμου και δίνει έμφαση στα πρόσθετα συναισθήματα που εκδηλώνονται. Ταυτόχρονα παρουσιάζεται ένα ξεχωριστό αιτιολογικό μοντέλο για τον κάθε άνθρωπο με βάση τις εμπειρίες της ζωής του και το περιβάλλον του, όπου αναλύονται οι πιθανοί λόγοι εμφάνισης του άγχους. Το άτομο που καταφέρνει να απαλλαγεί από το άγχος γνωρίζει τόσο τους πρακτικούς τρόπους διαχείρισης του άγχους (όπως διαφραγματική αναπνοή, έκθεση κλπ) όσο και τον προσωπικό αιτιολογικό μοντέλο του. Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας προσφέρει τα εφόδια αυτής της γνώσης.