Η διεργασία της αυτογνωσίας αποτελεί ένα ουσιαστικό κομμάτι της ύπαρξής μας. Γύρω από το κομμάτι αυτό έρχονται να προστεθούν πολλά ακόμα στοιχεία συνθέτοντας μια εικόνα. Οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους, το επάγγελμά μας, οι αποφάσεις, οι αλλαγές, οι αξίες στη ζωή, οι στόχοι, η οικογένεια ακόμα και η επιλογή των δραστηριοτήτων στον ελεύθερο χρόνο μας συμπληρώνουν το κομμάτι της αυτογνωσίας δημιουργώντας την εικόνα της ζωής μας. Όταν το ένα κομμάτι κουμπώνει με τα άλλα αντλούμε ικανοποίηση. Διαφορετικά νιώθουμε την πίεση η οποία ξεκινά από το σώμα μας και επεκτείνεται στον τρόπο που σκεφτόμαστε, στις πράξεις μας και στα συναισθήματα μας.
Όταν για παράδειγμα ο νέος άνθρωπος καλείται να επιλέξει επάγγελμα ή σπουδές αρχίζει να σκέφτεται τις κλίσεις του, τις ικανότητές του και τις επιθυμίες του. Αναμφισβήτητα το οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον του παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της επιλογής του. Τι θα υπερισχύσει στην προσπάθειά του να αποφασίσει; Σε ποιο βαθμό θα αφεθεί στην επιρροή των κοινωνικών κριτηρίων, των οικογενειακών προσδοκιών και των προσωπικών του επιθυμιών; Κατά πόσο συνειδητοποιεί την επίδραση όλων αυτών των παραγόντων;
Η αυτογνωσία μοιάζει με τον πυρήνα γύρω από τον οποίο περιστρέφονται όλα τα υπόλοιπα κομμάτια. Όταν τα κομμάτια αυτά βρίσκονται σε αρμονία με τις ανάγκες μας, η αυτογνωσία λειτουργεί σαν μαγνήτης που τα τραβά κοντά του. Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσεις που οι επιλογές στη ζωή ή η αποφάσεις δεν τίθενται υπό την έλξη του μαγνήτη. Παρόλα αυτά βρίσκονται κολλημένα επάνω του. Τότε το άτομο νιώθει δυσφορία και καταπίεση. Έχει φορτωθεί με τις εξωτερικές απαιτήσεις ξεχνώντας να συμβουλευτεί τον ίδιο του τον εαυτό.
Σίγουρα η διαδικασία της επίγνωσης διαρκεί διά βίου και δεν διδάσκεται σε ένα ταχύρρυθμο σεμινάριο. Ωστόσο κάθε εμπειρία στη ζωή μετατρέπεται σε ένα ερέθισμα για περαιτέρω ενδοσκόπηση και προβληματισμό. Αρκεί καθένας να τολμήσει να παρατηρήσει τον εαυτό του.
Οι στιγμές ανεξάρτητα από το περιβάλλον όπου εξελίσσονται μας συντροφεύουν και μας καλούν για αφύπνιση. Κάθε άτομο διαχειρίζεται διαφορετικά τις στιγμές του. Άλλοι τις φυλάσσουν σαν πολύτιμα αντικείμενα στη βαλίτσα των αναμνήσεών τους, ενώ άλλοι είναι έτοιμοι να καθίσουν απέναντί τους ξεκινώντας ένα διάλογο. Μέσα από μια τέτοια συζήτηση όπου καθένας μας συνομιλεί με τις στιγμές του μπορεί να φωτίσει το τι συνέβη και να δώσει ίσως καινούργιο νόημα στην κατάσταση ή στον εαυτό του.
Η αυτοπαρατήρηση κινείται σε δύο επίπεδα: τα εξωτερικά ερεθίσματα και τις εσωτερικές ατομικές αντιδράσεις. Χρειάζεται αφοσίωση και ανοικτό πνεύμα, προκειμένου να εξασκηθεί η δεξιότητα αυτή. Μέσω της ψυχοθεραπείας τον άτομο έχει ως αρωγό των θεραπευτή του, προκειμένου να βοηθηθεί σε αυτή τη διεργασία. Στην αρχή ενδέχεται να τρομάξει με όσα συνειδητοποιεί ή με τα κομμάτια που ξεκινούν να φωτίζονται μέσα του. Το επόμενα στάδια σίγουρα θα ανταμείψουν την τόλμη του, καθώς όλη αυτή η γνώση θα συντελέσει στην απελευθέρωσή του.